Wie kent het gedicht niet? Ik ben de Blauwbilgorgel, mijn vader was een…? Ik wil wedden dat je het af kunt maken! Reina Schenkel deed mee aan de wedstrijd om een uitdagende lesactiviteit voor slimme kleuters te bedenken. Ze schreef daarvoor een lessenserie bij het bekende gedicht van Cees Buddigh’. En daarmee heeft ze de tweede prijs gewonnen!

Geniet samen met je groep mee met deze mooie lessenserie. En als jouw kinderen ook mooie Blauwbilgorgels ontwerpen, dan is het leuk om de foto’s in de reacties te delen. De hierna volgende tekst is dus van de hand van Reina, veel leesplezier. Ben je enthousiast en wil je de lessenserie in zijn geheel downloaden, dan kan dat meteen hieronder:

Het verhaal achter de lessenserie Blauwbilgorgel

Hoi! Mijn naam is Reina Schenkel. Kleuterjuf in hart en nieren. Ik woon in Dordrecht. Deze lessenserie heb ik uitgevoerd in een groep 2/3 met de leerlingen van groep 2. In deze groep zaten de sterkere/ plusleerlingen van groep 2.

Cees Budding is een Dordtse dichter. We werkten schoolbreed over Dordtse kunst, dus de keuze voor zijn gedicht de ‘Blauwbilgorgel’ was snel gemaakt.

Het was een leuke uitdaging voor de kinderen om met dit gedicht aan de slag te gaan. De betrokkenheid was groot daardoor kwam er steeds meer creativiteit en fantasie bij ze los. Het was genieten om ze met een abstracte kunstvorm te laten werken. De grootste uitdaging was het boek niet te laten rondslingeren, zodat ze de illustratie van Katinka van Haren al zouden zien. Ik wilde deze illustratie niet vóóraf laten zien, omdat ik graag wilde dat de kinderen vrijuit hun eigen fantasie konden gebruiken.

De ontknoping van het laten zien van deze ‘echte’ Blauwbilgorgel was geweldig. Ze hadden niet verwacht dat er andere kleuren dan blauw gebruikt waren. De kinderen in mijn klas waren het er namelijk unaniem over eens dat het wezen helemaal blauw was – verschillende kleuren blauw.

Hieronder de betreffende tekening die je ook kunt gebruiken om de lessenserie af te sluiten. Deze tekening is met toestemming van Katinka van Haren geplaatst bij dit blogartikel, daarvoor hartelijk dank!

Wil jij het originele boek bestellen? Dat kan via de volgende link. Hier kun je ook de bedoelde prent van de Blauwbilgorgel in terugvinden en nog veel meer fantastische gedichten en fantasiewezens!

Boek: Gorgelrijmen & Gorgelwezens

ISBN: 9789089102560

Illustrator: Katinka van Haren

www.gorgelwezens.nl/bestellen

Meer over de Blauwbilgorgel

Cees Budding is een Dordtse dichter. In 1943 bedacht hij ‘De Blauwbilgorgel’ terwijl hij in het sanatorium Zonnegloren lag, waar hij behandeld werd voor TBC.

Veel later volgden meer wezens waar Buddingh gedichten over zou schrijven. De Bozbezbozzel, De Zwalm, De Jenk, De vogel Kraps, De Popokatepeem, De Krillemonus en de Blokfuithaas bijvoorbeeld. Het werden er bijna tachtig. Cees Buddingh noemde zijn gedichten ‘Gorgelrijmen’.

Katinka van Haren kwam vervolgens in 2007 in aanraking met de Gorgelrijmen. Geraakt door de taal maakte ze nog datzelfde jaar een grote collage van Buddinghs Blauwbilgorgel. Uiteindelijk werden 40 wezens door haar gemaakt. Een groot aantal is in prentvorm te zien in het boek ‘Gorgelrijmen & Gorgelwezens’.

Het gedicht* is je misschien bekend, want je vindt het terug in vele verzamelbundels. Zo begint het:

“Ik ben de blauwbilgorgel,
Mijn vader was een porgel,
Mijn moeder was een porulan,
Daar komen vreemde kind’ren van.
Raban! Raban! Raban!”

(Fragment uit De blauwbilgorgel  van C. Buddingh’)

*Noot van Cora: Vanwege copyright mag ik de volledige tekst niet publiceren, je kunt het volledige gedicht terugvinden op de website van de Nederlandse Bibliotheek der Nederlandse Letteren.

Technieken lessenserie Blauwbilgorgel

De technieken die in deze creatieve lessenserie Blauwbilgorgel aan bod komen, zijn:

• Eerst schetsen.
• Daarna verven.
• Tot slot Papiermaché.

Let op: als je voor een ‘makkelijkere verwerking’ kiest kunnen de gebruikte technieken afwijken van bovenstaande.

Slimme kleuters kunnen meer dan gemiddeld met hun koppie. Vaak zijn leerkrachten geneigd om datgene waar ze goed in zijn te versterken in het aanbod pluswerk. Ik daag slimme kleuters graag uit door een koppeling te maken tussen het denkvermogen en het gebruik maken van je handen. Zo ga ik in mijn aanbod niet alleen de diepte, maar ook de breedte in.

Lesmoment 1 Blauwbilgorgel

Doel:

1. Eerst kennismaken met het gedicht.
2. Vervolgens filosoferen/ brainstormen over het gedicht.

Materialen:

• Het gedicht ‘De Blauwbilgorgel’.
• Eventueel het bijbehorende boek: ‘Gorgelrijmen & Gorgelwezens.

Lesverloop:

1. Gedicht 2x voorlezen: bespreek daarna de volgende vraag: hoe weten de kinderen dat het een gedicht is?
2. Waar gaat het gedicht over? Bespreek de inhoud en een aantal onzinwoorden (bijvoorbeeld: porulan – porgel – korgel – worgel, etc.)
3. Interactief voorlezen gedicht. Lees het gedicht daarna nog een aantal keren voor. Geef een opdracht, bijvoorbeeld:
4. Maak de zin af.
5. Ga staan als je ‘blauwbilgorgel’ hoort.
6. Klap in je handen bij het woord….

Tijd: max 30 minuten.

Lesmoment 2 Blauwbilgorgel

Doel:

• Gedicht vertalen naar een schets/ ontwerp van de ‘Blauwbilgorgel’.

Materialen:

• Het gedicht.
• Youtubelink naar https://www.youtube.com/watch?v=AnEoJo3-0mU.

(filmpje waarin het gedicht mysterieus wordt voorgelezen)

• Per kind kopieerblad ‘schets maken’ (A3-formaat).
• Kleurpotloden/ stiften.

Lesverloop:

1. Herhalen van het gedicht. Een leuke variant hiervoor is het youtube filmpje zoals hierboven genoemd.
2. Vervolgens een gesprek: hoe ziet de ‘Blauwbilgorgel’ eruit? (laat zoveel mogelijk uit de fantasie van de kinderen komen. Niets is fout!)
3. Maak daarna een tekening van de Blauwbilgorgel op de bijlage. Hoe denk jij dat hij eruitziet?
4. Leg daarna de schetsen/ ontwerpen naast elkaar en laat de kinderen hun ontwerp toelichten.

Tijd: Max 40 minuten.

Lesmoment 3 Blauwbilgorgel

Doel:

• De schets van lesmoment 2 vertalen naar een ruimtelijke versie van papiermaché.

Materialen:

• De schetsen van de vorige les.
• Voor elk kind een stevig A3/A2 karton.
• Kranten (in kleine stroken/ stukjes geknipt).
• Wit papier (in kleine stroken/ stukjes geknipt).
• Zwarte stiften.

Lesverloop:

1. Instructie papiermaché geven. Doe het volgende voor:
2. Laat zien hoe je van een strook een bolletje maakt om eerst een onderlaag met bolletjes te plakken (dan heb je gelijk volume)
3. Hoe gebruik je lijm?
4. Toon hoe je de onderlaag met bolletjes vervolgens met stroken bedekt (meerdere lagen).

TIP: laat de kinderen hun vorm van de schets eerst op papier tekenen met zwarte stift.

Tijd: Minimaal 40 minuten.

Lesmoment 4 Blauwbilgorgel

Doel:

• Ruimtelijk ontwerp van de Blauwbilgorgel afronden en vervolgens personaliseren.
• Achtergrond maken.

Materialen:

• Schetsen van de Blauwbilgorgel.
• Verf (de kleuren die de kinderen in hun schets gebruikt hebben).
• Schorten.
• Voor elk kind nog een stuk wit A3/A2 karton.
• Materialen voor de details zoals ogen – veertjes – haren, etc. (bekijk de schetsen).

Eventueel:

• Verf (voor achtergrond).
• Zwarte stiften.
• Sterke lijm.

Lesverloop:

1. Geef de instructie en leg uit dat de leerlingen hun papiermaché vandaag gaan verven en daarna van details gaan voorzien (zoals huid – ogen – haren – vacht). Als ze klaar zijn, mogen ze een achtergrond verven. Leg dit pas uit als de eerste leerlingen dit gaat doen. 
2. Blauwbilgorgels verven en tot slot de details lijmen.

Tip: regel extra begeleiding indien nodig

• Achtergrond verven. Gebruik een nieuw, stevig karton in dezelfde maat als waar de kinderen hun wezen op gepapiermacheet hebben. Schilder 2 vlakken (grond en lucht). Dit is simpel met maar één1 zwarte lijn in het vak te realiseren.

Tijd: max. 45 minuten

Lesmoment 5 Blauwbilgorgel

Doel:

• Afronden ruimtelijke verwerking.
• Optioneel: lijst/ naambordje maken.

Materialen:

• Hetzelfde als vorige keer

Optioneel

• Hoedenstroken geel.
• Letterstempels.
• Zwarte stiften.

Lesverloop:

Vooraf:

• Knip eerst de Blauwbilgorgel uit!

1. Ontwerp een lijst met gele hoedenstroken. Plak deze vervolgens vast aan de achtergrond.
2. Plak daarna de uitgeknipte Blauwbilgorgel in de lijst (sterke lijm!).
3. Stempel tot slot eventueel op de onderste of bovenste hoedenstrook de naam ‘Blauwbilgorgel’ en de naam van de maker.

Tijd: max 40 minuten.

Lesmoment 6 Blauwbilgorgel

Doelen:

• Lessenserie afronden.
• Evalueren.

Materialen:

• Gedicht + illustratie ‘De Blauwbilgorgel’.
• Schetsen van de kinderen.
• Ruimtelijke versies van ‘De Blauwbilgorgel’ die de kinderen hebben gemaakt.

Lesverloop:

1. Lees het gedicht voor.
2. Evalueer daarna met de kinderen de eindresultaten. Welke keuzes hebben ze gemaakt. Lijkt het eindresultaat op hun schets. Wat vinden ze goed van het ontwerp van een ander?
3. Laat de illustratie van Katink van Haren zien. Lijkt hun Blauwbilgorgel op de illustratie uit het boek, of juist niet?
4. Lees als afsluiting nog een laatste keer het gedicht voor.

Tijd: Max 30 minuten.

Tip! Tijdbesparende alternatieven:

Ik werk graag met een creatieve opdracht om daardoor het denkproces te visualiseren bij opdrachten. Als je de opdracht meet papiermaché te uitgebreid vindt, zijn dit een aantal alternatieven:

• Maak de Blauwbilgorgel bijvoorbeeld alléén met verf/ stiften of wasco.
• Gebruik een gekleurd karton als achtergrond (die is kant en klaar).
• Sla bijvoorbeeld het maken van de lijst en naambordje over.
• Laat de Blauwbilgorgel door een groepje kinderen samen maken.