Er is veel te lezen op social media en op verschillende onderwijswebsites over de nieuwe methode Breinhelden van Bazalt. En dat is naar mijn idee helemaal terecht! Ik maakte op de NOT kennis met dit gloednieuwe lesprogramma. Het programma is bedoeld om kinderen te helpen hun executieve functies verder te ontwikkelen. Het eerste deel is gericht op groep 1 en 2, dus dat is mooi! Inmiddels zijn er delen uit voor de midden en bovenbouw, waardoor je een doorgaande lijn kunt realiseren.

Heel toevallig ken ik de auteurs; Belinda Herrewijn en Esther Monfils voeren in Alphen aan den Rijn (mijn woonplaats) ‘De Praktijk voor kids’. Naast onderzoek en begeleiding aan individuele kinderen bieden zij ook trainingen voor leerkrachten op gebied van onder andere hoogbegaafdheid, mindset en executieve functies.

In dit bericht wil ik je vertellen wat executieve functies zijn, wat het programma van Breinhelden inhoudt en wat mijn ervaringen zijn in de klas.

Wat zijn executieve functies?

Executieve functies zijn de regelfuncties van het brein. Deze functies zorgen ervoor dat wij mensen verder kunnen kijken dan onze lichamelijke behoeftes of onze emoties. Wij kunnen ons eigen gedrag sturen. We beschikken onder andere over vaardigheden zoals plannen, prioriteiten stellen, aandacht richten, en je impulsen onder controle houden. Uiteraard moet je deze vaardigheden ontwikkelen. En je kunt daar al op jonge leeftijd mee beginnen.

Goed ontwikkelde executieve functies zijn een voorspeller voor succes in je verdere leven. Denk maar eens aan de marshmallowtest van Walter Mischel van Stanford University. In deze test kregen kinderen in de leeftijd van 4 tot 6 jaar de volgende keuze:

De kinderen worden meegenomen naar een kamertje. Er ligt één marshmallow op een bordje, deze mógen ze opeten. De onderzoeker vertelt dat ze de kamer even moet verlaten. Als ze terugkomt en het kind heeft gewacht én de marshmallow nog níet opgegeten, krijgt het kind een tweede marshmallow als beloning. Kinderen die kunnen wachten beschikken over beter ontwikkelde executieve functies. Zij kunnen hun impulsen onderdrukken (opeten die marshmallow!) het doel voor ogen houden (twee marshmallows) zichzelf afleiden en hun gedachten op iets anders richten (wegkijken, liedjes zingen) Uit vervolgonderzoek blijkt dat kinderen die op de beloning konden wachten succesvoller waren in het sociale verkeer, op school en in hun latere leven.

Uiteraard wordt er ook kritisch gekeken naar de houdbaarheid van dit onderzoek, lees ook eens dit artikel uit De Volkskrant , of een artikel uit NRC.

Breinhelden groep 1 en 2

Breinhelden voor groep 1 en 2 biedt een programma van 20 weken dat je helpt om de executieve functies bij jonge kinderen te versterken.

De handleiding biedt een duidelijke uitleg en omschrijving van de executieve functies. Met duidelijke voorbeelden en omschrijvingen. Daarnaast wil ik je graag wijzen op een boek over executieve functies dat ik heel verhelderend vond en dat veel achtergrondinformatie biedt.

Breinkrachten

Wat ik geweldig vind aan Breinhelden is dat het de executieve functies voor kinderen vertaalt naar ‘Breinkrachten’. Allereerst worden de Breinhelden zelf geïntroduceerd: Effi en Furon. Zij zijn superhelden die wonen op de breinheldenplaneet hier vele sterren vandaan…

Effi en Furon gaan naar de Breinheldenschool waar ze hun breinkrachten oefenen. Op deze manier wordt een toegankelijke vertaling gegeven voor de executieve functies:

Responsinhitie (het kunnen onderdrukken van je impulsen) wordt bijvoorbeeld benoemd als Stopkracht

Emotieregulatie (je emoties onder controle kunnen krijgen) krijgt de term Gevoelskracht mee.

Metacognitie, reflecterend vermogen (kritisch kunnen zijn op eigen werk) wordt bij Effi en Furon Spiegelkracht.

Elke executieve functie krijgt een vertaling naar een begrijpelijke kracht. Dar kun je prima naar verwijzen als je met kleuters werkt. Bovendien wordt elke kracht ondersteund met een gebaar en een verbalisering.

Spiegelkracht:

=> gebaar: alsof je in een handspiegel kijkt.

=> verbalisering: spiegel vertel me gauw, hoe deed ik mijn werk nou?

Zo kom je tegemoet aan alle leerstijlen en blijft de uitleg van de krachten goed hangen bij de kleuters.

Opzet en beschrijving

Elke week behandel je 2 krachten, één breinkracht is nieuw en één breinkracht herhaal je. De krachten oefen je naar aanleiding van een verhaaltje. Het gaat om korte oefeningen die je in 10 minuten of een kwartiertje lestijd kunt inpassen. Daardoor is het heel geschikt om naast je normale lesprogramma te doen.

Je merkt al snel dat de terminologie heel handig is om op andere momenten in te zetten. Je oefent bijvoorbeeld Stopkracht met het spel ‘pinkelen’ (houd je in en doe niets). Later op de dag zijn er ongetwijfeld momenten dat het in sommige situaties handig zou zijn om Stopkracht toe te passen. Met de afbeelding, de zin of het gebaar kun je er dan gemakkelijk naar verwijzen.

Breinhelden in de praktijk

Breinhelden spreekt me enorm aan, executieve functies begrijpelijk gemaakt voor jonge kinderen (en hun leerkrachten 😉 ) De lesmethode is doordrongen van de groeimindset visie, heeft een goede opbouw, past bij kleuters.

Maar ik ben tegelijkertijd heel benieuwd hoe effectief het is. Mijn kleutergroep is leuk en heel gezellig. Wel zijn er zoals in elke groep kinderen die het lastig vinden om hun gedrag te stoppen als ik dat vraag. Of ze vinden het moeilijk hun aandacht bij hun taak te houden, hun emoties onder controle te krijgen, of kritisch te kijken naar eigen werk. Het lijkt me prachtig als we hen kunnen helpen deze vaardigheden verder te versterken.

Mijn eerste ervaringen met Breinhelden

In de afgelopen maanden heb ik een flink stuk van het Breinheldenprogramma kunnen uitproberen in onze groep. Het valt me op dat er vaak gebruik wordt gemaakt van bestaande spelletjes en activiteiten zoals bijvoorbeeld ‘commando pinkelen’ of mandala’s kleuren. Door de onderbouwing en het benoemen van de breinkracht daarbij krijgen deze activiteiten een meerwaarde. Je zet ze bewuster en daardoor doelgerichter in.

Krachten die voor mijn kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong goed van pas komen zijn bijvoorbeeld:

Doorzetkracht: op verschillende momenten worden pffff-activiteiten gedaan. Kinderen voeren een activiteiten uit die lastig zijn (blokkentorens bouwen met je niet-voorkeurshand) of die enigszins saai zijn (een propjes-schilderij maken) en worden begeleid in het herkennen van het miment dat ze misschien zouden willen opgeven. Dan komt doorzetkracht goed van pas!

en…

Buigkracht: Flexibel omgaan met allerlei situaties kan lastig zijn voor kinderen met een sterk ontwikkeld gevoel voor autonomie en talent voor leiderschap. Op een speelse manier leren de kinderen hiermee om te gaan. Een voorbeeld: laat de kleuters tekenen. Na enige tijd wisselen ze van blad en maken ze elkaars tekening verder af…

Ik merk dat ik ook tussen de specifieke activiteiten door gemakkelijk en steeds vaker verwijs naar de breinkrachten die in het programma worden besproken. Logisch eigenlijk, want executieve functies heb je voortdurend nodig. Om met een werkje te beginnen (startkracht) de juiste spullen ervoor te pakken (onthoud- en regelkracht) je aandacht erbij te houden (aandachtkracht) en ga zo maar door. Het programma geeft dus inzicht, oefen- en ontwikkelspelletjes én een gezamenlijke taal.

Geen kritiekpuntjes? Om eerlijk te zijn weinig! De kennis over executieve functies wordt in een praktisch en goed toepasbaar trainingsprogramma verwerkt dat passend is voor kleuters en leuk om te doen. Ik ben enthousiast!