Een aantal jaar geleden kwam ik een artikel tegen in ‘De wereld van het jonge kind’ dat me niet meer heeft losgelaten.De auteur, Erik Vos,  beschrijft hoe het simpelweg ‘neerleggen’ van een voorwerp in de klas, leidt tot creatief spel van kleuters. De kunst van het neerleggen dus! Wat een prachtige manier om de leeromgeving te verrijken. Ik mag dit artikel met jullie delen als gastcolumn. Veel leesplezier!

De kunst van het neerleggen

Visie kan benauwend zijn, gestolde woorden, als vet op een afgekoelde bouillon. Af en toe moet je de ruimte nemen om kinderen opnieuw te ontdekken. Bijvoorbeeld door de kunst van het neerleggen te beoefenen.

Eerst een onderwijsverhaal waarin deze kunst van het neerleggen wordt beoefend. Stel je voor, je ziet kleuters in je klas met een denkbeeldig stuur spelen, ze rijden in een even denkbeeldige auto. Dus geef je hen een hoepel, maar die is veel te groot om als stuur te kunnen dienen. Je zou eigenlijk een echt autostuur moeten hebben, bedenk je. Je vraagt vrienden en kennissen, maar die maken allemaal hetzelfde grapje. ‘Ik heb een stuur, maar het zit vast in mijn auto.’ Het duurt weken voor je bedenkt dat je naar een autosloper kunt gaan. Je vertelt de autosloper dat het stuur voor kinderen is en je krijgt gratis een prachtig houten stuur uit een sportauto mee.

Nu komt een belangrijke vraag. Hoe ga je het stuur in de klas introduceren? Het is intussen niet zomaar een stuur, je hebt er moeite voor gedaan; je bent er trots op of blij mee. Wat doe je? Ik stelde deze vraag aan een zaal vol mensen. Er kwamen veel feestelijke antwoorden. Het stuur wordt bijvoorbeeld vaak onderwerp van een kringgesprek. Sommigen pakken het in, als een cadeau. Anderen vertellen er een spannend verhaal bij. Een enkeling zou geheel verkleed als autocoureur de klas binnen gaan, met het stuur onder de arm.

Het antwoord van een kleuterjuf

Hier is het antwoord van Aly Liefhebber, indertijd inspirerend kleuterleidster te Enkhuizen. Aly legde het stuur onopvallend in een hoekje van de klas, meer niet. Ze vond het heel spannend. ‘Ik moest naar de andere kant van het lokaal gaan en me aan een tafel vasthouden om niet roepen: “Er ligt daar een stuur, hebben jullie het al gezien?”’ Een eerste kleuter ontdekt het stuur, loopt er een beetje bedremmeld omheen en gaat er voor de zekerheid een ander kind bij halen. Als er een paar kinderen bij het stuur staan, roept er één: ‘Juf, er ligt hier een stuur!’ ‘Ja,’ zegt Aly, ’er ligt een stuur.’ ‘Mogen wij ermee spelen?’ ’Ja, hoor,’ antwoordt Aly zo neutraal mogelijk. Twintig minuten later maakt de hele klas een busreis. Het stuur is in een springkast gestoken en alle kinderen zijn onderweg naar Frankrijk. Aly geniet en meldt: ‘Ik had wel zes dingen bedacht die de kinderen zouden kunnen doen, maar zoals steeds, ze zijn inventiever dan ik. Ik ben blij dat ik het stuur gewoon heb neergelegd..’

De kunst van het neerleggen

Als dit met een stuur lukt, kan het ook met minstens vijfenzeventig andere dingen. Toch? Ik vroeg het verschillende groepen aanstaande leerkrachten en iedereen kwam elk afzonderlijk tot minimaal veertig.

Lieve lezer, als je er even voor gaat zitten, kun je zelf nú vast en zeker vijfentwintig dingen verzinnen. Binnen zes minuten. Uiteraard verwijder je scherpe of gevaarlijke voorwerpen. Daarna begint de oefening in de kunst van het neerleggen.

Kies een object van de lijst en leg het onopvallend in de klas. Zelf houd je zo lang als mogelijk tactisch afstand. Maar je kijkt goed. Zie het kijken als de test van een theorie. Breng eerst nauwkeurig onder woorden wat je verwacht dat kinderen zullen gaan doen, zodat je de theorie kunt testen dat kinderen inventiever zijn dan jij. Je bent nu met recht en reden een onderzoekende leerkracht, want je hebt hypothesen en een theorie. Dat is alles. Er waren aanstaande leerkrachten die na deze oefening het licht zagen en tot verwoording van een visie kwamen. Maar visie stolt snel …

auteursinfo: Erik Vos werkt aan het R&D programma Kleuteronderwijs ontwerpen en onderzoeken (www.kleuteronderwijs.com)

En, wat ga jij neerleggen?

Tot slot: Ga je de uitdaging aan? Laat dan een berichtje achter en vertel welke voorwerpen JIJ eens gaat neerleggen in je klas. Inspireer elkaar!