In maart 2021 schreef ik een wedstrijd uit. Wie ontwerpt een mooie lesactiviteit voor kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong? De winnaar van deze wedstrijd is... Suzan Guliker. Zij schreef de fantastische, want rijk uitgewerkte en complete muziekactiviteit ‘Daar zit muziek in!’ Een geweldige lessenreeks want alles zit erin: talenten ontdekken, problemen oplossen, topdown aanpak, jezelf uitdagen, de leerkuil, en meer. Suzan ontvangt een mooie prijs, maar eigenlijk zijn wij allemaal winnaar… Want dit mooie lesproject mag ik met jullie delen. Onderstaande tekst en inhoud is dus van de hand van Suzan. Laat je inspireren door het thema ‘Daar zit muziek in!’
Inleiding: Daar zit muziek in!
De kinderen krijgen een verhaal te horen en te zien over een gezin waar iedereen een instrument bespeelt, maar dat geldt niet voor het jongste kind Bas. Hij kan maar niet kiezen. Voor de piano heeft hij bijvoorbeeld te kleine vingers en van blazen op een trompet wordt hij te moe. Op een drumstel moet je meerdere lichaamsdelen gebruiken dus dat is te lastig. En een gitaar en viool moet je dan weer spannen… Maar welke instrumenten zouden dan wel voor Bas geschikt zijn?
Meervoudige intelligenties Gardner: talenten ontwikkelen
Het uitgangspunt van ‘Daar zit muziek in’ is het Meervoudige intelligentie-model van Howard Gardner*. Howard Gardner is de grondlegger van MI. Hij bekijkt het begrip “intelligentie” dus vanuit een breder perspectief. Hij noemt acht (basis)intelligenties of ook wel ‘talenten’ genoemd, die bij ieder anders ontwikkeld zijn.
- Verbaal-linguïstisch (Taal, lezen, verhalen)
- Logisch-mathematisch (Logisch denken, cijfers, experimenteren)
- Visueel-ruimtelijk (Tekenen, schilderen, vormgeven)
- Muzikaal-ritmisch (Muziek luisteren, componeren, herkennen)
- Lichamelijk-kinesthetisch (Lichamelijke inspanning, knutselen, toneel, dans)
- Interpersoonlijk (Eigen gevoelens, dromen, fantasieën)
- Intrapersoonlijk (zorgen voor mensen, vrienden, leidinggeven)
- Naturalistisch-ecologisch (dieren, planten, verzamelen, ordenen, natuur verschijnselen.)
Ik maak gebruik van deze 8 (basis)intelligenties, om zo tegemoet te komen aan de talenten van de kinderen (matchen), maar heb ik ze ook uitgedaagd binnen een ander talent (stretchen). Bij het matchen prikkel je de intrinsieke motivatie, omdat elk kind zijn eigen ‘talent’ mag aanspreken. Bij het “stretchen” doe je een beroep op de zone van de naaste ontwikkeling (want het gaat erom iets te leren waar je kracht niet ligt).
Daarnaast dagen we de kinderen ook uit tot een hoger denkniveau door vragen te stellen aan de hand van de Taxonomie van Bloom. Het gaat hier met name om het ‘creëren’. Bedenk een nieuw instrument, dat nu dus nog niet bestaat. Hoe zou dat er uit zien? De kinderen worden dus aan het na denken gezet over een probleem dat zij mogen gaan oplossen.
*Er is kritiek op dit model omdat men niet gelooft in meerdere intelligenties. Daarom heb ik de voorkeur voor het woord “talenten”. Elk kind is uniek en daar speel ik graag op in.
Voorbereiden: Daar zit muziek in!
Wat heb je nodig:
In de verschillende hoeken moet een instrument te maken, te bouwen of te bespelen zijn. Denk bijvoorbeeld aan kosteloos materiaal of instrumenten die de kinderen zelf hebben mee gebracht. Hieronder vind je een uitgewerkt MI-schema ter inspiratie. Je kunt het schema ook downloaden:
MI inspiratie-schema
| Talent | Mogelijkheden | Suggesties en materialen bij het talent. |
| Verbaal- linguïstisch (Taal-knap) | Het uitspelen van een verhaal. | In de huis-hoek kunnen de kinderen het verhaal uitspelen van Bas. Niet alle materialen hoeven aanwezig te zijn. Zo worden ze uitgedaagd om zelf na te denken hoe ze zelf instrumenten kunnen creëren en hoe het verhaal gaat aflopen. |
| Logisch- mathematisch (Reken-knap) | Het bouwen van een instrument in een van de bouwhoeken. | Laat de kinderen in de verschillende (bouw)hoeken een instrument maken. |
| Visueel- ruimtelijk (Beeld-knap) | Knutseltafel Schilderhoek Tekentafel. | Knutseltafel: Leg de verschillende kosteloze materialen op de knutseltafel en laat ze zelf een instrument knutselen. Schilderhoek & tekentafel:: Laat ze zelf een instrument schilderen. Daag ze uit om iets nieuws te bedenken, een instrument dat niet bestaat of bijvoorbeeld een combi van meerdere instrumenten. |
| Muzikaal- ritmisch (Muziek-knap) | Ontdekhoek. | Maak in de groep een plek waar de kinderen zelf instrumenten mogen uitproberen. |
| Lichamelijk- kinesthetisch (Bewegings- knap) | Het uitbeelden van een instrument met je lichaam. | Laat de kinderen hun bedachte instrumenten uitbeelden in de kring. De andere kinderen mogen raden welk instrument het is. |
| Interpersoonlijk (Zelf-knap) | (Evaluatie) kring. | Laat de kinderen zelf vertellen welke instrumenten zij heel mooi vinden klinken of juist niet. Hierbij kun je ook de verschillende instrumenten laten horen. |
| Intrapersoonlijk (Samen-knap) | Samenwerken met andere kinderen. | Dit kan in de verschillende (bouw)hoeken. Laat kinderen samen een instrument bedenken en deze bouwen, tekenen, schilderen of knutselen. |
| Naturalistisch- ecologisch (Natuur-knap) | Muziek maken van natuurlijke materialen. | Kosteloos materiaal kan ook natuurlijk materiaal zijn. Ga samen met de kinderen naar buiten en ga op onderzoek uit naar alles dat muziek maakt in de natuur. |
Familie Noot
Voordat je begint met “Daar zit muziek in!’ is het goed om met elkaar te praten over de verschillende eigenschappen van muziekinstrumenten. Bijvoorbeeld: Hoe zien ze er uit? Waar zijn ze van gemaakt? En hoe klinken ze? Kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong zijn verder in hun (creatief) denken, maar hoeven nog niet alles te weten.
Vertel ook dat ieder kind zijn eigen talent heeft. “Iets dat hij graag doet, of graag speelt”. De een houdt van tekenen, maar de ander weer van bouwen. Op deze manier start iedereen vanaf het zelfde startpunt, daardoor is de les helder voordat je begint.
Vertel vooraf (top-down) een korte samenvatting van het verhaal: “ Vandaag ga ik jullie een verhaal vertellen over Bas. Bas vindt het lastig om een goed instrument de vinden, daarom gaan wij hem helpen. Dat helpen gaat iedereen op zijn eigen manier/talent doen.”
Lees daarna het volgende verhaal voor met de bijbehorende platen.
Het verhaal van de familie Noot
- Midden in de muziekwijk van Notendam staat een huis. Een heel groot huis. Dat is ook wel nodig, want daarin woont familie Noot, een muzikaal gezin met veel instrumenten. Het gezin bestaat uit vader Toon, moeder Do-re-mi, broer Luit, de tweeling Mandolin & Tokkel en Bas.. Iedereen bespeelt zijn eigen instrument.. ieder? Nee, niet iedereen. Behalve Bas want Bas houdt niet van muziek. Hij vindt het te hard, te saai, te vals, maar vooral te moeilijk om een instrument te kiezen waarop hij kan gaan spelen.
- Zijn vader Toon speelt bijvoorbeeld de piano. Dat doet hij heel keurig en netjes. Bas heeft ook een keer geprobeerd, maar zijn vingers waren te klein. En met al die toetsen wist hij niet meer welke hij aan moest slaan.
- Zijn moeder Doremi speelt op een trompet. Al van jongs af aan speelt zij van reteketeteketet. Ook dit heeft Bas geprobeerd, maar hij vindt het geluid zo hard en van al dat blazen wordt hij erg moe. Bas houdt niet van harde geluiden en zeker niet van moe worden.
- Broer Luit heeft een drumstel. Hij speelt heel goed. Bas heeft er vaak naar staat kijken, maar je voeten en je handen tegelijk bewegen.. nee hoor, DAT is veel te lastig.
- Zus Mandoline en broer Tokkel zijn een tweeling. Ze zijn heel miuzikaal want Mandoline speelt de gitaar en Tokkel de viool. Beide hele mooie instrumenten, maar zowel de viool als de gitaar moet je stemmen. Maar Bas weet niet aan welk schroefje hij moet draaien om de snaren te spannen.
- Daarom heeft Bas geen instrument. Dat is best jammer, want elke dag speelt zijn familie gezellig in de huiskamer. En dat vindt Bas stiekem toch wel leuk. Maar ja, welk instrument moet Bas nou kiezen? Zijn handen zijn niet groot en van blazen wordt hij moe. Zijn benen en armen op hetzelfde moment te laten bewegen is te moeilijk en het stemmen van de viool en de gitaar te lastig.
- Hij wil iets anders, wat als hij een een muziekinstrument kan kiezen dat nog niet bestaat. Eentje waarvan iedereen zegt: wat is dat toch een mooi geluid en wat ziet hij er bijzonder uit.
- Zal het hem uiteindelijk lukken zo’n bijzonder instrument te vinden? Laten wij het hopen, want dan kan hij ook mee spelen.
Verwerking: daar zit muziek in!
Vraag de kinderen: Welk instrument zou jij voor Bas kunnen bedenken?
Want Bas weet dus niet welk instrument hij moet gaan bespelen. Zouden wij hem daarbij kunnen helpen? Zijn er bijvoorbeeld nog instrumenten die wij niet gehoord hebben? Of, kunnen we nieuwe instrumenten te bedenken?
Iedereen mag zelf kiezen hoe hij dit hierna gaat doen. (Zie inspiratie MI-schema) Tijdens de evaluatie kring gaan wij vervolgens kijken wie wat bedacht heeft.
Afsluiting en vervolg
Verzamel alles dat de kinderen ondertussen gemaakt en gedaan hebben. Bijvoorbeeld door het concrete materiaal in de kring te halen of d.m.v. filmpjes en foto’s. Laat elk kind vervolgens tonen en vertellen wat hij of zij heeft gedaan. Hoe zijn ze op dit idee gekomen?.
Tip: Van alle activiteiten kun je foto’s maken, die je daarna kunt gebruiken bij de evaluatie-kring. Zo zien ook de anderen welke ideeën (talenten) er zijn gebruikt, zodat dit hopelijk leidt tot nieuwe mooie ideeën.
Vervolg: daag de kinderen in de volgende les uit om iets te kiezen dat niet hun ‘talent’ is. Iedereen heeft iets te leren. Dat is niet altijd fijn, maar door te oefenen wordt je beter.
Tip. Bespreek en visualiseer hierbij de “leerkuil” en benoem dat leren niet altijd prettig voelt, maar dat je hier doorheen moet om een trots en blij gevoel te krijgen.
Meer lezen?
Sta jij ook te trappelen om aan de slag te gaan met deze activiteit van Suzan Guliker? Ik in ieder geval wel! Heb je er leuke ervaringen mee opgedaan, dan kun je dat laten weten in een reactie!
Hieronder nog wat boekentips als je over muziek gaat werken: