Wat zegt je eigen gevoel? Is het zo dat slimme kleuters en hoogbegaafde kinderen vaak sociaal onhandig zijn? Dan ben je zeker niet de enige. Veel mensen denken dat dit zo is. Ze zien dat deze kleuter niet goed tot samenspel komt, en vaak ruzie heeft. Regelmatig komt het kind klagen dat de anderen hem pesten, of dat zij zich niet aan de afspraken houden. Het lijkt erop dat het kind het zelf niet kan oplossen en vaak problemen heeft met samen werken en samen spelen. Dat klopt allemaal, en toch is dit de grootste fabel die er over hoogbegaafde kinderen bestaat!

Sociaal onhandig of juist een voorsprong?

Hoogbegaafde kinderen zijn over het algemeen veel verder ontwikkeld in hun spel, taalgebruik én sociale inzicht. In een reguliere groep zijn zij echter als een dekseltje dat niet goed op de andere potjes sluit. En daardoor lijken ze sociaal onhandig… Een aantal voorbeelden:

De andere jonge kleuters zijn vaak nog niet rolvast, zij kunnen het ene moment ‘vader’ zijn, maar wanneer ze een pet zien liggen zijn ze opeens politieman. Joanelle vindt dat niet eerlijk, zo is het niet afgesproken! Ze doet niet mee met het nieuwe scenario. Dat trouwens over vijf minuten wéér kan veranderen. Zo is er niets aan. Ze komt klagen bij de leerkracht en wil iets anders kiezen.

Tijdens het buiten spelen zouden Vince en Klaartje samen in de zandbak een high tea gaan bakken. Maar na een paar minuten ziet Vince dat een paar klasgenoten bezig zijn met het maken van een heel grote kuil. Vince gaat zonder overleg meedoen en gaat al snel helemaal op in het scheppen van een grote kuil. Hij reageert niet meer op het spel van Klaartje. Hij gooit het weggeschepte zand zelfs op haar werkplek. Kaartje snapt niet waarom Vince dit doet. Huilend gaat ze naar de leerkracht, en ze vertelt dat Vince haar aan het pesten is!

Mikey wil graag in de bouwhoek, maar zijn vriend Dave wil juist in de zandtafel spelen. Mikey zegt: ‘Okee, dan spelen we vandaag in de zandbak goed?’ De volgende dag verwacht Mikey dat Dave nu met hem in de bouwhoek zal gaan spelen. Zelf is hij als in staat tot wederkerig gedrag: de ene keer pas ik me aan jou aan, en de andere keer doe jij iets voor mij. Maar Dave is nog niet zover en wil ook vandaag weer gewoon in de zandtafel spelen. ‘Jij bent mijn vriend niet meer!’ zegt Mikey boos.

Anisa heeft ‘s ochtends tijdens de inloop afgesproken om na school met Kate te gaan spelen. Ze gaan samen knutselen, ze heeft er de hele dag zin in! ‘s Middags bij het hek van de school staat Kate ineens bij haar moeder met een ander meisje uit de klas. Ze gaan samen spelen. Kate was de afspraak helemaal vergeten. Toen Isa vroeg of ze wilde spelen zei ze : ‘Ja leuk!’ Maar Anisa is erg teleurgesteld, ze hadden toch afgesproken? Vindt Kate haar niet meer aardig?

Nog een voorbeeld: een groepje kleuters speelt een bordspel met pionnen. Sommige kinderen kunnen nog niet synchroon tellen en zetten veel teveel stappen met hun pion. Jason heeft een ontwikkelingsvoorsprong en hij zich daar niets bij voorstellen! Hij ervaart het alsof de anderen opzettelijk vals spelen. Hij wordt boos en doet niet meer mee.

Mismatch met de omgeving

Kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong weten dat ze vooraf iets moeten overleggen. Ze snappen dat je je aan afspraken moet houden. Die afspraken kunnen ze dan ook nog eens goed onthouden! Verder zijn ze al in staat tot wederkerig gedrag en kunnen ze een echte vriendschap sluiten. Waarbij je over en weer iets voor elkaar over hebt.

Ze zijn al behoorlijk rolvast in hun spel. Ook zijn ze vaak al toe aan regelspel, en kunnen ze zich aan spelregels houden. Dat verwachten ze dan ook van anderen…

Want hoewel ze verder zijn in hun ontwikkeling, snappen ze niet dat een ander dat níet is. Dus waarom andere kinderen zich niet aan afspraken houden, zomaar van spel wisselen, of vals spelen bij een dobbelspelletje? Dat moet wel opzettelijk zijn!

Dat ze zo vaak in conflicten belanden, zich gepest of buitengelsoten voelen en snel iets oneerlijk vinden, komt vaak door de mismatch met de omgeving. Ze zitten op een compleet ander spoor dan hun leeftijdsgenoten. Daardoor lijken ze behoorlijk sociaal onhandig! Ik heb dit zelf goed kunnen ondervinden toen ik enkele jaren geleden de overstap maakte van een reguliere kleutergroep naar voltijds hoogbegaafdenonderwijs voor kleuters. Kinderen die ik in de reguliere groep had gehad en daar veel conflicten hadden en niet goed vriendschap konden sluiten, waren nu helemaal op hun plek. Weg conflicten, weg ‘gepest worden’. Ze passen immers beter in deze groep van ontwikkelingsgelijken.

Sociale situaties ondertitelen!

Toch kan de bovenstaande fabel (dat hoogbegaafde kinderen vaak sociaal onhandig zijn) wel degelijk waarheid worden. Wanneer een slimme kleuter niet wordt erkend in zijn begaafdheid of niet wordt begeleid tijdens het spelen en omgaan met anderen, zal hij of zij zich steeds minder prettig gaan voelen in de omgang met anderen.

Misschien trekt hij zich terug, of gaat hij liever met oudere kinderen om, of vraagt hij veel extra aandacht van de leerkracht. Het sociaal zwakke gedrag is dan echter een gevólg van de situatie.

Door goed te coachen en begeleiden kun je dit in belangrijke mate voorkomen. Je helpt het kind enorm door hun gevoel te erkennen en tegelijkertijd het gedrag van leeftijdsgenoten te ondertitelen. Het is helemaal mooi als je voor een toekomstige situatie een handvat kunt geven:

• Nou, Jason, ik zie dat je heel boos bent! De andere kinderen tellen niet goed he, als je het spelletje speelt. Dat komt omdat nog niet iedereen de stapjes met de pion goed kan tellen. Sommige kinderen moeten dat echt nog oefenen. Roep je me als het niet goed gaat? Dan tellen we het samen na!
• Wat jammer dat Kate de afspraak is vergeten zeg! Jij kunt een afspraak al goed de hele dag onthouden. Maar niet alle kinderen kunnen dat al. Kate kan dan trouwens al haar veters strikken en dat vind jij weer lastig. Zo moeten we allemaal nog dingen leren. Kate vindt jou heus nog lief, ze was alleen de afspraak vergeten. Zeg het de volgende keer even tegen mij als je iets afspreekt, dan helpen we jouw vriendinnen met onthouden.
• Mikey, jij wil graag vrienden zijn met Dave! Dat wil hij vast ook. Misschien kunnen we goed afspreken dat je om en om kiest in welke hoek je gaat spelen. Want een ander weet niet altijd dat het de bedoeling is om om de beurt te kiezen. Maar ik snap best dat jij dat eerlijk vindt! Zal ik jullie helpen met onthouden wat er aan de beurt is?

Boeken over ‘anders’ zijn

Kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong voelen zich vaak anders dan de anderen. Een vreemde eend in de bijt. Er zijn enkele prentenboeken die daar o inspelen en die je kunt gebruiken als aanleiding om hierover in gesprek te gaan.

Het prentenboek ‘Een geboren riddertje’ is een musthave voor iedereen die met een kleuter die zich ‘anders’ voelt, te maken heeft!

Het boek ‘Gewoon Tom‘ is door een slimme kleuter samen met zijn moeder geschreven en biedt een helder inkijkje in het anders voelen.

Nog meer lezen over de sociale ontwikkeling?

Lees dan ook deze blog artikelen:

Heb je een kleuter die… zich gedraagt als je P. A.

Heb je een kleuter die… je flink uitdaagt