Op veel scholen wordt gewerkt met een Kind Portfolio. De kinderen verzamelen hierin werk dat ze willen laten zien. Vervolgens bespreken ze dit tijdens de portfolio-presentatie met hun ouders. Hoe zo’n gesprek verloopt verschilt ontzettend per kind, zeker op jonge leeftijd. Het ene kind vertelt honderduit, maar het andere kind durft niets te zeggen en zit verlegen op schoot bij papa of mama.

Dat geeft natuurlijk helemaal niets. Het kind is nog aan het wennen aan het presenteren, het bespreken van je eigen werk en het moet nog leren hoe je kunt reflecteren. Het is de bedoeling dat het kind deze vaardigheden in de loop van de basisschool verder zal ontwikkelen.

Kritisch kijken naar je eigen werk, leren leren of goede doelen leren stellen is echter niet iets dat ‘vanzelf’ ontstaat bij ieder kind. Hoewel ik al jaren met een Kind Portfolio werk en de waarde van het idee zie, miste ik toch een goede ontwikkelingslijn voor het Kind Portfolio. Daarom ben ik samen met mijn vormgever IllustratieEnzo aan de slag gegaan om een nieuw tool te ontwikkelen. Want met een goede begeleiding en duidelijke visie is een portfolio een prachtig middel om krachtige leervaardigheden te ontwikkelen!

Uitgangspunten voor het Kind Portfolio

Wat zijn nu belangrijke leervaardigheden waar je aan kunt werken met een portfolio? In de uitgave Stilstaan bij Groei kies ik voor de volgende aandachtsgebieden:

• Jezelf leren kennen.
• Kennis over brein en leren.
• Kunnen reflecteren op eigen werk.
• Jezelf kunnen verbeteren.
• Moeilijkheden overwinnen.
• Doelen stellen.

Voor elk leerjaar van groep 1 tot en met 8 zijn er daarom zes activiteiten met bijbehorende Portfoliobladen ontwikkeld. Hiermee werk je aan één of meerdere van de bovenstaande ontwikkelingsdoelen. Daarnaast zien de bladen er aantrekkelijk uit, ze worden tenslotte gebruikt om te presenteren!

Inhoud Stilstaan bij Groei

In het document vind je een korte maar krachtige inleiding over het werken met een Kind Portfolio. Na deze inleiding volgt het werkmateriaal: er worden 46 activiteiten beschreven en bij elke activiteit hoort een mooi uitgevoerd verwerkingsblad.

Op veel scholen wordt er elk half jaar een portfolio-presentatie gehouden. Je vindt in de uitgave voor elk halfjaar de volgende bladen:

Allereerst een Dit ben ik-blad, waarop kinderen zichzelf kunnen presenteren, bijvoorbeeld met een naamgedicht, een paspoort-blad, een blad over een droomschool, of een blad over hun emoties.

Een Leren leren-blad, waarmee kinderen aan de slag gaan met de hierboven genoemde ontwikkelingsdoelen. Bijvoorbeeld met een blad waardoor kinderen worden uitgedaagd iets nieuws te proberen, een blad om te leren hoe hun hersenen werken, een blad waarop zij tips voor zichzelf bedenken om door te zetten of een blad om zichzelf een doel stellen en dit te oefenen met een oefen-strippenkaart!

Tot slot volgt elk halfjaar een Reflectie-blad. Vaak is dit een knipblad dat ze kunnen gebruiken om te reflecteren op het verzamelde portfoliowerk. Ze voegen een MoeiteMeter toe aan hun werk, gaan op zoek naar fouten waarvan ze kunnen leren, plakken er een feedbackstrook bij of een ‘tip aan mijzelf’.

Cadeautje! Ik geef in dit bericht 8 beschrijvingen van activiteiten mét Portfoliobladen weg*! Voor elke groep is er één te downloaden! Zo kun je proberen of mijn nieuwe uitgave iets is voor jouw school. In het complete document Stilstaan bij Groei vind je in totaal wel 46 activiteiten en verwerkingsbladen voor groep 1 tot en met 8!

*Je mag de activiteiten en Porfolio-bladen uitproberen in jouw werksituatie. Je mag ze niet verder verspreiden. Je mag wel linken naar dit originele bericht op Social Media, graag zelfs!

Activiteiten mét downloads om uit te proberen!

Wil jij weleens wat uitproberen van deze Portfolio-bladen? Ik geef je alvast een voorproefje van de volledige uitgave Stilstaan bij Groei. Ook als je niet werkt met een Kind Portfolio kunnen ze goed van pas komen. Bijvoorbeeld als jij met een groepje kinderen wilt werken aan leren leren of een groei-mindset. Ik beschrijf hierna voor elk leerjaar van de basisschool een activiteit en je kunt het bijbehorende blad gratis downloaden! De lessen zijn soms ingekort maar geven een goede indruk van het materiaal.

Groep 1: Dit ben ik

Doel van dit blad: jezelf leren kennen. De kinderen beschrijven, tekenen en meten zichzelf en geven dit weer op het Dit ben ik!-blad.

Introductie: Vertel verschillende dingen over jouzelf, bijvoorbeeld: Ik ken iemand…… die heel veel van worteltjes houdt… die een jongere zus heeft… die 36 jaar is

Kern: Hebben ze het geraden? Vertel de kinderen dat zij óók zoveel kunnen vertellen over zichzelf!

Het is leuk om elkaar wat beter te leren kennen, daarom maak je een Dit ben ik!-blad waarin je iets vertelt en laat zien over jezelf. Bespreek het blad met de kinderen en laat het zelfstandig of met begeleiding invullen.

Afsluiting: Speel het spel: ‘Ik ken iemand die…’ Iedereen zit in de kring, de spelleider staat in het midden. Zijn of haar stoel wordt weggezet. De spelleider maakt de zin af met een bepaald kenmerk:

‘Ik ken iemand die… een bril heeft’

De kinderen met een bril wisselen nu snel van plek. De spelleider probeert vlug één van de vrije stoelen in te nemen. Daarna blijft er een nieuwe spelleider over en kan het spel verder gaan!

Groep 2: Ik leer steeds meer

Doel van dit blad: kennis over brein en leren ontwikkelen en doelen stellen. De kinderen beseffen dat ze al veel hebben geleerd en nóg meer zullen gaan leren.

Introductie: Vertel de kinderen eerst dat je op kraamvisite bent geweest. Wat was het baby’tje klein! En het kon ook nog bijna niets. Niet lopen, niet praten, niet zelf eten… Zou dat wel goed komen? Je maakt je zorgen!

Kern: Laat de kinderen daarna vertellen over de groei van baby naar kleuter. Maak met de kinderen een flinke lijst of mindmap van kennis en vaardigheden die ze al hebben geleerd sinds hun babytijd en schrijf bovenaan: Dit hebben wij al geleerd!

Laat de kinderen vervolgens individueel het Ik leer steeds meer-blad verder invullen en tekenen. Sommigen zullen dit na een korte uitleg zelfstandig kunnen doen, anderen zullen wat hulp nodig hebben.

Afsluiting: Sluit af door uit te wisselen met een coöperatieve werkvorm. Maak bijvoorbeeld een binnen- en buitenkring en schuif de buitenkring steeds een plekje door. Laat kinderen tot slot aan elkaar vertellen wat ze nu kunnen én wat ze nog willen leren.

Groep 3: Moeite-Meter

Doel van dit blad: reflecteren op eigen werk, kennis over brein en leren ontwikkelen en moeilijkheden overwinnen. De kinderen beoordelen bij vijf activiteiten hoeveel moeite ze hiervoor hebben gedaan.

Introductie: Bespreek eerst met de kinderen dat er binnenkort een portfolio-presentatie is. De kinderen hebben werk verzameld dat ze graag willen bespreken en laten zien. Stel de vraag: ‘hoe kunnen je ouders of de leerkracht zien of je veel of weinig moeite hebt gedaan voor je werk?

Wellicht komen de kinderen met een aantal criteria zoals: het is netjes gemaakt, er staan weinig fouten in of er is veel aandacht besteed aan het inkleuren.

Kern: Ga met de kinderen de discussie aan over deze criteria: is het mogelijk dat je veel moeite hebt gedaan voor je werk maar dat het er toch niet erg netjes uit ziet? Kost werk waarin je nog veel fouten maakt juist extra moeite? En wat is eigenlijk het nut van moeite doen?

Kom nog even terug op het Mijn hersenen worden slimmer-blad. Als je werk doet dat gemakkelijk is, gebruik je de verbindingen in je hersenen die al bestaan. Als je werk doet waar je moeite voor moet doen, dán werk je aan het maken van nieuwe of sterkere verbindingen, dan leer je.

Geef de kinderen vervolgens het blad met de Moeite-Meters. Ze knippen de vijf meters uit en kijken bij welk werk zij een Moeite-Meter willen plakken. Met een pijl kunnen ze daarna aangeven hoeveel moeite ze hebben gedaan voor dat werk.

Afsluiting: Kies voor een coöperatieve werkvorm zoals Wandel en Wissel uit. Elk kind kiest daarvoor één werk uit het Kind Portfolio waarvoor het veel moeite heeft gedaan.

Groep 4: Als een…

Doel van dit blad: jezelf leren kennen. Kinderen vergelijken hun eigenschappen met de eigenschappen van verschillende dieren.

Introductie: Start met onderstaand verhaal, of bedenk een eigen verhaal waarin je veel uitdrukkingen met dieren verwerkt:

Daar heb je Ruben, hij is zo nijdig als een spin. De lekkere koekjes die hij had gebakken zijn verdwenen. Wie heeft dat gedaan? Hij had ze op het aanrecht gezet om af te koelen en nu zijn ze weg! Daar ziet hij Sophie lopen: ‘Heb jij mijn koekjes soms opgegeten?’

Dat heeft Sophie niet gedaan, maar ze heeft honger als een paard dus ze bedenkt een slim plan! Zo sluw als een vos zegt Sophie: ‘Ik denk dat Bram het heeft gedaan, ik zag hem net een koekje eten!’ Ruben gaat vlug op zoek naar Bram. En Sophie? Die loopt het huis in. En het is precies zoals ze dacht: de koekjes liggen gewoon op een schaal in de kamer. Ruben was vergeten dat hij dat al had gedaan! Ze begint lekker te smikkelen.

Ruben heeft ondertussen Bram opgezocht. Hij durft het bijna niet te vragen, want Bram is zo sterk als een beer! Stel je voor dat hij boos wordt op Ruben. Voorzichtig vraag hij: ‘Heb jij misschien mijn pas gebakken koekjes gezien?’ Bram moet lachen: ‘Ruben, jij bent zeker zo blind als een mol! Ik zie Sophie daar in de kamer heerlijk smullen van jouw koekjes!’

Kern: Vraag de kinderen eerst wat ze is opgevallen in het verhaal en bespreek de uitdrukkingen met de dieren. Kloppen de eigenschappen met de genoemde dieren? Is een beer sterk? En is een spin nijdig?

Misschien kunnen de kinderen zichzelf ook eens vergelijken met een bepaald dier. Hoe snel ben je bijvoorbeeld? Zo snel als een…? Geef de kinderen eerst Denktijd en laat een aantal kinderen vertellen met welk dier ze zichzelf vergelijken.

Afsluiting: Laat de kinderen vervolgens of op een later moment aan de slag gaan met het Als een-blad.  Ze vullen de zinnen aan en bedenken tot slot zelf een vergelijking. Neem dit blad vervolgens op in het Kind Portfolio.

Groep 5: Oefenstrippenkaart

Doel van dit blad: doelen stellen, jezelf kunnen verbeteren en moeilijkheden overwinnen. De kinderen kiezen een doel waarvoor zij willen oefenen. Ze tekenen de strippenkaart af na elke oefenbeurt. De kinderen evalueren het oefenproces als de strippenkaart vol is: werkt oefenen goed?

Introductie: Vertel dat de kinderen vandaag iets bijzonders gaan doen, ze gaan oefenen met… oefenen!

Kern: Maar wat weten we eigenlijk over oefenen? Bespreek enkele van de onderstaande vragen in een filosofisch gesprek:

• wat is oefenen?
• bij wat voor soort activiteiten helpt oefenen goed?
• kun je ook oefenen om iets te durven, te lusten, ergens van te houden?
• kan oefenen ook mislukken?
• wat zou er gebeuren in je brein als je oefent?

Verwerking : Vraag de kinderen een doel te kiezen waarvoor ze willen oefenen. Dit doel vullen ze in op het Strippenkaart-blad.

Het doel hoeft niet per se haalbaar te zijn! De kinderen gaan immers uitzoeken of oefenen werkt bij verschillende activiteiten en vaardigheden.

Hang de Strippenkaart-bladen gedurende deze periode centraal op of laat ze bewaren in het laatje van elk kind. Iedere keer dat ze hebben geoefend tekenen ze een strip af. Spreek af dat er bijvoorbeeld twee weken geoefend kan worden. Herinner de kinderen regelmatig aan de strippenkaart, of ruim in je lesrooster dagelijks een kwartiertje oefentijd in.

Afsluiting: Zijn de strippenkaarten vol? Dan bespreek je met de kinderen hoe het nu gaat. Zijn ze vooruit gegaan? Heeft het oefenen gewerkt bij hun specifieke doel? Bij welke doelen helpt oefenen het best? Waarvoor zou je langer moeten oefenen of op een andere manier? Het Oefenstrippenkaart-blad kan worden toegevoegd aan het Kind Portfolio.

Groep 6: Onder een vergrootglas

Doel van dit blad: kunnen reflecteren op eigen werk. De kinderen bekijken hun portfoliowerk onder een vergrootglas. Ze bepalen op welk detail ze willen inzoomen als ze hun Kind Portfolio gaan presenteren.

Nodig: Vergrootglazen, bij voorkeur voor elk kind.

Introductie: Vertel de kinderen dat je een splinter in je vinger hebt. Hij is heel klein en daarom krijg je hem niet te pakken. Gelukkig zijn er vergrootglazen op school. Je gebruikt een vergrootglas zodat je de splinter goed kunt zien en verwijderen. Misschien vinden de kinderen het leuk om even met de vergrootglazen te experimenteren? Deel ze uit en geef de kinderen vervolgens de tijd om te gaan ontdekken.

Kern: Vraag de kinderen wat ze hebben gezien. Hebben ze details of kleinigheden zo extra goed kunnen bekijken? Je zou op deze manier ook naar je verzamelde werk voor het Kind Portfolio kunnen kijken. Ga eens op zoek naar bijzondere details in je werk waar je over zou willen vertellen tijdens de portfoliopresentatie. Een mooie zin, een bijzonder detail in een tekening of een fout in je rekenwerk waar je veel van hebt geleerd.

Vraag de kinderen om bij drie of meer details in hun werk een vergrootglas van het Vergrootglas-blad te plakken. De vergrootglazen zijn fors van formaat, daardoor heeft het kind de mogelijkheid om een kleine opmerking in het glas te schrijven.

Afsluiting: Laat ieder kind één werk met toegevoegd vergrootglas op hun tafel leggen. Geef dan vijf of tien minuten de gelegenheid om de kinderen rond te laten lopen en elkaars werk te laten bekijken. Bespreek tot slot kort na wat ze bij elkaar hebben gezien. Tijdens de portfolio-presentatie kunnen ze vervolgens vertellen over de uitgekozen details in hun werk.

Groep 7: De IJsberg

Doel van het blad: kennis over brein en leren ontwikkelen en kunnen reflecteren op je eigen ontwikkeling. De kinderen denken na over een vaardigheid die zij inmiddels goed beheersen.  Aan welk onderliggende kennis, vaardigheden of houding hebben ze eerst moeten werken? Ze geven hun leerproces weer in een ijsbergmodel.

Introductie: Kennen de kinderen de uitdrukking: ‘Dat is nog maar het topje van de ijsberg’? Laat op het digibord daarna een aantal foto’s zien van ijsbergen. Je kunt maar een klein deel zien, het grootste deel bevindt zich onder water.

Zo is het ook met veel andere zaken. Je ziet een geweldige prestatie: een voetballer die een belangrijk doelpunt scoort, een schrijver die de Gouden Griffel wint of een DJ die een geweldig nummer maakt. Wat je níet ziet is het harde werken en de mislukte pogingen die daaraan vooraf zijn gegaan. Vandaag gaan we dat dus zichtbaar maken.

Kern: Teken een grote ijsberg op het (digi-) bord. Alleen een kleine top komt boven de waterlijn uit. Kies samen een voorbeeld om verder te bespreken, bijvoorbeeld de voetballer die een belangrijk doelpunt scoort. Die prestatie zet je in de ijsberg boven de waterlijn. Bedenk nu samen met de kinderen welke vaardigheden, kennis, en houding uiteindelijk tot deze prestatie hebben geleid. Schrijf of teken deze zaken in de ijsberg ónder de waterlijn. Je zou bijvoorbeeld kunnen noteren: gezond eten, discipline, vaak trainen, tegen je verlies kunnen, teamspeler worden, penalty’s oefenen, in de regen trainen, moeten verhuizen, naar de trainer luisteren, weinig vrije tijd, tegen kritiek kunnen en krachttraining.

Verwerking: Vraag de kinderen om nu een goede prestatie van zichzelf te noemen. Dat hoeft geen grote prestatie te zijn, het mag ook gaan om een kleine schoolse vaardigheid zoals een staartdeling kunnen uitrekenen. Geef elk kind vervolgens het IJsberg-blad en laat ze hun prestatie boven de waterlijn schrijven. Wat ging er aan deze prestatie vooraf? Dat schrijven ze onder de waterlijn. In het geval van de staartdeling hebben ze bijvoorbeeld eerst leren tellen en de cijfers leren schrijven. Later hebben ze de tafels en deeltafels geoefend. Fouten verbeteren en opletten bij de uitleg hoort er ook bij!

Afsluiting: Laat de kinderen elkaar in tweetallen een televisie-interview afnemen over de prestatie. Natuurlijk vraagt de interviewer door naar de weg die naar deze prestatie heeft geleid. Tot slot wordt het IJsberg-blad toegevoegd aan het Kind Portfolio.

Groep 8: Het recept

Doel van dit blad: kennis over brein en leren ontwikkelen, jezelf leren kennen. De kinderen bedenken wat zij nodig hebben om goed te kunnen leren en studeren. Ze schrijven een recept.

Nodig: Per kind 5 post-its, eventueel extra post-is in een andere kleur.

Introductie: Straks in het voortgezet onderwijs heb je dagelijks huiswerk. Het is mooi als je weet hoe je dit prettigst en het handigst kunt maken, oefenen en leren. Vraag aan de kinderen: ‘Wat heb je nodig om dan op een goede manier je huiswerk te kunnen maken en leren?’ Geef elk kind 5 post-its. Op elke post-it mogen zij één gegeven schrijven dat helpend is bij het maken en leren van huiswerk.

Inventariseer samen. Vraag steeds één kind een post-it voor te lezen en vraag vervolgens hoeveel kinderen hetzelfde hebben genoteerd. Plak deze briefjes bij elkaar op het bord of de wand. Je kunt zo zien welke onderwerpen vaak of minder vaak voorkomen.

Kern: De kinderen hebben heel wat tips verzameld. Niet voor iedereen werkt hetzelfde. De één heeft stilte nodig om goed te kunnen leren, maar de ander heeft juist graag muziek aan. Uit de verzamelde tips ga je zelf de belangrijkste vijf selecteren. Deze neem je over op het Het recept-blad.

Onderaan het blad beschrijven de kinderen op ludieke wijze hun recept: Giet 100 gram ‘opgeruimd bureau’ en twee lepels ‘op tijd starten’ in een kom. Voeg twee snufjes ‘telefoon uit’ toe en roer flink. Breng op smaak met een mespunt ‘relaxte muziek’ Zet alles in de oven en wacht 20 minuten. Proef of er nog een snufje ‘overhoren’ nodig is. Eet smakelijk!

Afsluiting: Sluit af met en interactieve werkvorm zoals ‘wandel en wissel uit’. Voeg de Het recept-bladen toe aan het Kind Portfolio. Geef tot slot de tip om een kopie op te hangen bij de huiswerkwerkplek thuis.

Winnen!

Ik ben heel benieuwd wat je ervan vindt. Is deze uitgave iets dat jij op school goed zou kunnen gebruiken? Zou jij het inderdaad inzetten voor een kindportfolio of op een andere manier? Laat vooral een bericht achter in de comments! Ik kies op 15 september één van de auteurs van de comments uit. Hij of zij ontvangt dan deze gloednieuwe uitgave gratis!

En er is nog een manier om te winnen! Ik zou het leuk vinden om foto’s te ontvangen van door kinderen ingevulde bladen. Deze foto’s zou ik dan weer op de website en social media gebruiken om het project onder de aandacht te brengen. Onder degenen die me een foto sturen via cora@slimmekleuters.nl verloot ik nóg een uitgave 🙂

Bestellen?

YES!!! Het pakket is af en beschikbaar. Snel bestellen dus. Na eenmalige aanschaf mag je het pakket onbeperkt gebruiken op één schoollocatie, binnen één praktijk, of thuis. Volg de link om direct het lespakket te bestellen:

Stilstaan bij Groei groep 1 tot en met 4 voor €29,95

Stilstaan bij Groei groep 1 tot en met 8 voor €39,95

De prijs is wat hoger dan je van me gewend bent. Het is dan ook een enorm pakket met een mooie lijn voor de hele school én heel veel prachtig getekende kopieerbladen. Het is de moeite waard!

En… ik verwacht in de loop van komend schooljaar een gedrukte map met álle projecten van slimmekleuters.nl uit te geven. Daarin neem ik zeker ook de activiteiten voor groep 1 tot en met 4 op! Wil je meteen met deze supergave bladen aan de slag, bestel het dan snel in de webwinkel van www.slimmekleuters.nl!