Het stond al jaren op mijn verlanglijstje om rond Kerstmis te werken over het prentenboek Mannetje Tak. In 2020 was het zover en heb ik met de kinderen met veel plezier rondom dit boek gewerkt. In dit blog deel ik mijn ideeën, wie weet is het ook iets voor jou!
Prentenboek van Julia Donaldson
De naam Julia Donaldson komt je vast bekend voor. Zij schreef namelijk ook het wereldberoemde boek De Gruffalo. En wie weet ken je haar ook van Stap maar op mijn bezemsteel. In het prentenboek Mannetje Tak herken je direct de kenmerkende tekenstijl van de illustrator Axel Scheffler.
Mannetje Tak woont samen met zijn Vrouwtje Tak en zijn drie twijgjes in een grote boom. Op een dag gebeurt het! Hij wordt opgepakt door een hond, die een leuke speelstok in hem ziet. Zo raakt hij verwijderd van zijn gezin. De hond laat hem na een poosje liggen, maar helaas wordt Mannetje Tak steeds door iemand anders opgepakt en voor allerlei verschillende doeleinden gebruikt: als zwaard om mee te spelen, als vlaggenstok op een zandkasteel, als potlood om in het zand te schrijven en nog veel meer.
Mannetje Tak wil maar één ding, terug naar zijn Vrouwtje Tak en zijn takkengezin! In het boek zie je alle seizoenen voorbij komen terwijl Mannetje Tak steeds verder van huis raakt. Dan wordt het Kerstmis, en nu dreigt het helemáál mis te gaan. Mannetje Tak wordt opgepakt en in de haard gelegd… Als hij daar ligt hoort hij gestommel, er zit iemand vast in de schoorsteen. Je snapt het vast al, Mannetje Tak redt de Kerstman, die op zijn beurt zorgt dat Mannetje Tak Kerstmis kan vieren met zijn geliefde takkengezin. Een mooi sfeervol einde aan dit prachtige verhaal op rijm.
Van start met Mannetje Tak!
Ik start het verhaal door te vertellen dat ik een vriendje heb meegenomen. Hij heeft een groot avontuur beleefd dat hij graag aan de kinderen wil vertellen. Uit mijn tas komt een takje tevoorschijn met twee wiebeloogjes.
Als de kinderen nieuwsgierig zijn naar het verhaal, zet ik ze klaar in tribune- opstelling. De helft van de kinderen zit op hun stoel in de kring. De andere helft van de kinderen neemt op de grond plaats in deze halve kring. Zo kan iedereen het verhaal goed en van dichtbij zien.
Close Reading
Ik kies bij een prentenboek waarover ik langere tijd wil werken meerdere leessessies, waarbij elke keer een andere vraag of kijkopdracht centraal staat. De kinderen ontdekken zo meerdere lagen van het verhaal en krijgen steeds meer plezier in het verhaal. Je zou dit kunnen vatten onder de noemer Close Reading. Al moet ik zeggen dat ik geen spelregels of een vaste aanpak volg, ik kijk vooral wat het boek voor mogelijkheden en aangrijpingspunten biedt. Hieronder zal ik elke leessessie kort beschrijven.
Eerste leessessie: het verhaal beleven
Een eerste leessessie gaat puur over het beleven van het verhaal. Ik lees het verhaal rustig en met aandacht voor. Na de eerste leessessie vinden de kinderen het erg leuk om een eigen Mannetje Tak te maken.
Tweede leessessie: woordenschat
Voorafgaand aan de tweede leessessie kijk ik zorgvuldig naar de tekst. Welke woorden zijn mogelijk niet (helemaal) bekend bij de kinderen? Ik vraag de kinderen om dit keer bij elke bladzijde goed te luisteren of ze een moeilijk woord horen. Deze woorden bespreken we. De woorden die ik belangrijk vind komen in ieder geval aan de orde. Bij Mannetje Tak kies ik voor de woorden: nader, holle, stakker, beleefd, doffe plof en kuit. Ook in mijn groep (2-3 groep hoogbegaafdenonderwijs) zijn deze woorden niet bij iedereen bekend. Mooi, er valt wat te leren!
Met een bingokaart daag ik de kinderen uit om de woorden in de loop van de dag zelf te gebruiken. Als ze één van de woorden gebruiken tijdens spel, in de kring of in een gesprek, krijgen ze een sticker op hun kaart. De uitdaging slaat enorm goed aan. En leidt af en toe ook tot hilarische situaties. Als een kleuter valt: ‘Het was wel een doffe plof he juf!’ Een andere kleuter kijkt meewarig toe en zegt met overtuiging: ‘Arme stakker!’ Kijk aan, weer twee stickers in de wacht gesleept….
Derde leessessie: ander gebruik-sleutel
Mannetje Tak spreekt me ook aan omdat het een beroep doet op creatief denken: waarvoor zou je een tak nog méér kunnen gebruiken? Voordat ik het boek nogmaals voorlees vraag ik of de kinderen nog weten waarvoor Mannetje Tak allemaal wordt gebruikt. In steekwoorden/ tekeningen schrijf ik alles wat ze onthouden hebben op een vel papier. Nu is het tijd om het boek nogmaals voor te lezen, de kinderen luisteren en kijken of ze niets zijn vergeten.
Na afloop van het verhaal bedenken we waar Mannetje Tak nóg meer voor gebruikt zou kunnen worden. Na wat denktijd geven we een tak door in de kring. Ieder kind mag uitbeelden waarvoor hij de tak gebruikt. Als hengel, hockeystick, aanwijsstok, stok voor een oude opa, er wordt van alles bedacht! Eén van deze ideeën wordt verwerkt in een tekening, waarin de kinderen een echte tak opplakken.
Herken jij hieronder de steel van de koekenpan, de stok van het gewicht, de stam van de kerstboom en de stok van de paraplu?
Volgende leessessies, rijmen, seizoenen en dieren zoeken.
In volgende leessessies heb ik de kinderen op elke bladzijde de rijmwoorden laten aanvullen en laten afmaken. Ook hebben we gezocht naar de afbeelding die het beste liet zien welk seizoen het is. De kinderen hebben beargumenteerd welke afbeelding ze kozen voor de lente, zomer, herfst en winter. Tot slot heb ik kinderen uitgedaagd om zoveel mogelijk dieren te vinden en te benoemen in het prentenboek. Het zijn er meer dan 20! Er komen vooral veel vogels aan bod. Deze laatste opdracht is overigens ook leuk om individueel te laten doen.
Activiteiten in de werkles
Tijdens de werkles maken kinderen enkele opdrachten die in hun leertaak thuis horen. Deze keer hadden zij de keuze uit onder andere de volgende opdrachten:
- Leesschrijfhoek: maak zelf een Mannetje Tak woordkaart: kies een woord, maak er een tekening bij en stempel of schrijf het woord onderaan. Knip het woord in zodat je de letters één voor één kunt wegklappen. Zo kunnen we er hak-en-plak spelletjes mee doen. Doordat elk kind een woord kan kiezen op eigen leesniveau, kun je mooi differentiëren.
2. Atelier: maak een takkenmobile. Kies een mooie tak uit en maak hiervan een mobile. Knutsel zelf mooie hangers en hang deze aan je tak. De tekening in het voorbeeld hoeft zeker niet worden nagemaakt! Ik hoop juist dat de kinderen hun tak volhangen met allerlei eigen fantasievolle Kerst knutsels. Ik zorg voor voldoende en aansprekend knutselmateriaal in de atelierhoek.
3. Ontdekplek: maak een hanger met vogelvoer. In Mannetje Tak komen veel verschillende vogels voor. In de winter kunnen zij wel wat extra voedsel gebruiken. We maken een mooie hanger van een halve uitgeperste sinaasappel, gevuld met vet en zaadjes. Een lekker kliederwerkje! De hanger gaat mee naar huis om aan een tak in de eigen tuin te hangen. Of op het balkon natuurlijk.
Nog meer ideeën!
Er valt nog veel meer te bedenken bij Mannetje Tak. Wie weet vul ik dit blog volgend jaar aan. Dit jaar moest ik helaas, net als iedereen, plotseling de Kerstperiode afsluiten vanwege de lockdown. Wil je Kerst 2021 met Mannetje Tak aan de slag, kijk dan ook eens op Pinterest. Daar heb ik nog het een en ander aan ideeën voor je verzameld: klik hier!
Tot slot hieronder een aantal mooie andere boeken van Julia Donaldson en Axel Scheffler.